Marian Fuks

Marian Fuks (ur. 1914) – polski historyk żydowskiego pochodzenia, pracownik naukowy Żydowskiego Instytutu Historycznego, zajmujący się historią Żydów w Warszawie, historią żydowskiej prasy, kultury (w szczególności muzyki), biografistyką oraz Holocaustem. W latach 1991-1994 dyrektor tego instytutu.

Do 1967 roku był pułkownikiem Ludowego Wojska Polskiego. W 1993 roku uzyskał tytuł profesora.

Prof. dr hab. Marian Fuks urodził się w Płońsku. Studiował w Szkole Reporterów Dziennikarskich; po wojnie – na Uniwersytecie Warszawskim. Doktorat uzyskał za pracę Problematyka polskiego czasopiśmiennictwa wojskowego w latach 1918–1939. W roku 1978 habilitował się na UW, przedłożywszy pracę Prasa żydowska w Warszawie 1823–1939.

Jako rezerwista 9. Pułku Strzelców Konnych został zmobilizowany we wrześniu 1939 r. i znalazł się na kresach wschodnich, gdzie został aresztowany i osadzony w sowieckich więzieniach i łagrach. Uwolniony w wyniku umowy generała Sikorskiego z rządem sowieckim, walczył następnie w szeregach 1 Brygady Pancernej im. Bohaterów Westerplatte. W walkach o Gdańsk był kontuzjowany. Do rezerwy odszedł w 1967 r. ze stanowiska redaktora „Przeglądu Kwatermistrzowskiego”. Jest pułkownikiem rezerwy. Od 1968 r. jest pracownikiem naukowym Żydowskiego Instytutu Historycznego w Warszawie. Przez dwa lata był jego dyrektorem, a następnie przez 20 lat redagował kwartalnik „Biuletyn ŻIH”. Interdyscyplinarne zainteresowania Mariana Fuksa zaowocowały ponad tysiącem prac z dziedziny historii i kultury, publikowanych w kraju i za granicą. Do ważniejszych należą: trzykrotnie nagrodzona książka Prasa żydowska w Warszawie 1823–1939 (1979, m.in. nagroda „Polityki”), Adama Czerniakowa dziennik getta warszawskiego (1983, wydana za granicą w kilku językach), unikatowa praca Muzyka ocalona. Judaica polskie (1989, przewidziana do druku w przekładach w Anglii i w Niemczech), dwa tomy esejów Z diariusza muzycznego (1977 i 1981), Martyrologia i walka Żydów polskich (1988), Żydzi w Warszawie. Życie codzienne. Wydarzenia. Ludzie (1992, 1997), Wielcy i sławni pochodzenia żydowskiego (1998), Z Dziejów Wielkiej Katastrofy Narodu Żydowskiego (1999), Żydzi w Polsce. Dawniej i dziś (2000), Księga sławnych muzyków pochodzenia żydowskiego (2002), antologia humoru żydowskiego do 1939 r. Pan sobie żarty stroisz? (1993, cztery wydania), O panu Izydorze Kaftalu oraz Jego małżonce, Pani Felli (1997). Jest także współautorem wydanego w trzech wersjach językowych albumu Żydzi polscy. Dzieje i kultura (1982), autorem haseł w encyklopediach polskich i zagranicznych oraz w „Polskim Słowniku Biograficznym”, współautorem księgi 100 lat Filharmonii w Warszawie1901–2001 (rozdział: Filharmonia Warszawska w latach okupacji niemieckiej 1939–1945) (2001). W dorobku ma liczne publikacje z zakresu historii oraz muzyki polskiej i światowej drukowanych w kraju i za granicą. Prof. Fuks odnalazł w 1963 roku miejsce urodzenia Stanisława Moniuszki w Ubielu na Białorusi. Zorganizował tam jedyne na świecie Muzeum Moniuszkowskie, opublikował też wiele artykułów (w kilku językach) upamiętniających miejsce urodzenia i twórczość autora Strasznego dworu.
[edytuj opis]