Stan po zapaści

Jacek Bocheński

[zmień okładkę]

Jacek Bocheński - Urodził się w 1926, we Lwowie, wybitny prozaik, eseista i publicysta, a także tłumacz literatury niemieckiej i rzymskiej; debiutował zbiorem opowiadań "Fiołki przynoszą nieszczęście" w 1949 roku. W następnych latach dał się poznać przede wszystkim jako autor książek niefabularnych, bo też z usposobienia jest Bocheński eseistą, autorem prozy o charakterze dyskursywnym.
Pierwszą książką Bocheńskiego, która zdobywa sobie większy rozgłos, jest relacja z podróży do Afryki "Pożegnanie z panną Syngilu albo słoń a sprawa polska" (1960), jednak najwyżej zostały ocenione dwie eseistyczne powieści mające za bohaterów wybitne postaci antycznego Rzymu - Juliusza Cezara i Owidiusza. "Boski Juliusz. Zapiski antykwariusza" (1961) to zbeletryzowany esej-portret, w którym Bocheński zajmuje się dramatem władzy i etycznymi dylematami historii w odniesieniu do czasów sobie współczesnych. Z kolei "Nazo poeta" (1969) to powieść oparta na motywach życia największego liryka starożytnego Rzymu, przy czym Bocheńskiego interesuje tu głównie sprawa wygnania Owidiusza i niełaski poety u cesarza. Obydwa utwory są - do pewnego stopnia - powieściami politycznymi, w których autor ukazuje proces degenerowania się władzy i stopniowego rozkładu społeczeństwa sterroryzowanego przez nią. Aluzjom politycznym (Cezar - kult jednostki; Owidiusz - konflikt artysty z władzą) towarzyszy perspektywa historiozoficzna; obie książki, zwłaszcza "Boski Juliusz", były szeroko komentowane, a Jacek Bocheński zyskał sławę mistrza subtelnej, niezwykle finezyjnej polemiki ze światem polityki i władzy.
W latach 70. pisarz - obok kilku innych wybitnych artystów - stanął na czele rodzącej się podówczas opozycji demokratycznej. Brał czynny udział w akcjach protestacyjnych środowisk twórczych, będąc m.in. współzałożycielem i redaktorem "Zapisu" - najważniejszego czasopisma ukazującego się w Polsce (od 1977) poza cenzurą. Działalność opozycyjna pociągnęła za sobą zakaz druku oraz próbę wyeliminowania pisarza z oficjalnego życia artystycznego. Również w latach 80. Jacek Bocheński był czołową postacią niezależnej, jawnie antykomunistycznej kultury. Najważniejsza publikacja autora z tego okresu to powieść "Stan po zapaści", która ukazała się w obiegu nieoficjalnym w 1987 roku i w tymże roku została wyróżniona Nagrodą "Solidarności". W "Stanie po zapaści" Bocheński oddaje atmosferę wczesnych lat 80., opisuje nastroje panujące w Polsce po wprowadzeniu stanu wojennego. Z kolei po przełomie ustrojowym 1989 roku Bocheński skoncentrował się na publicystyce. Jego artykuły regularnie pojawiają się w najważniejszych polskich gazetach; autor najczęściej wypowiada się na temat etyki mediów i obywatelskich powinności ludzi kultury.

`Mnie mało niesie fabuła. Mnie raczej mobilizuje myśl. Na przykład pytanie dlaczego jakieś zdarzenie ułożyły się w pewien sposób.`
Jacek Bocheński
(Źródło: www.polska2000.pl, Stowarzyszenie Willa Decjusza, 2001)

W ramach projektu Kanon literatury podziemnej Wydawnictwo Bellona wraz z Oficyną Wydawniczą Volumen pragnie zaprezentować 23 najlepsze dzieła literatury pięknej "drugiego obiegu", które premierę wydawniczą miały w latach 1976-1989. Projekt ma na celu ukazanie niezwykłego dorobku podziemnego ruchu wydawniczego czasów PRL, zjawiska niespotykanego na skalę światową, o wielkim znaczeniu dla kultury polskiej. Zamysłem autorów projektu jest utrwalenie w świadomości współczesnego pokolenia zjawiska tzw. drugiego obiegu wydawniczego, które stało się przestrzenią, wypełniona przez najlepszych z najlepszych - pisarzy, poetów, dziennikarzy. Lista książek została dobrana tak, aby reprezentowała główne gatunki literackie oraz aby ukazywała wielkie bogactwo duchowe pozaoficjalnego życia tamtej epoki.

`Projekt wydawniczy Kanon literatury podziemnej [...] ma na celu upamiętnić niezwykłe zjawisko społeczne, jakim w latach siedemdziesiątych i osiemdziesiątych ubiegłego wieku stała się "polska rewolucja bibuły". Zjawisko to było manifestacją słowa wyrywającego się z pęt cenzury, cudownie rozmnożonego, wolnego i przyśpieszającego swym niepowstrzymanym impetem upadek PRL-u. Wysokonakładowe reedycje książek jeszcze ćwierć wieku temu oficjalnie zakazanych to niepowtarzalna okazja, żeby utrwalić w świadomości współczesnych Polaków obraz "drugiego
obiegu" jako wspólnoty mieniącej się odcieniami, wspólnoty poszukiwań i sporów, umysłowo swobodnej i estetycznie zróżnicowanej. Poezja, nowelistyka, rozmaite odmiany powieściopisarstwa, proza dokumentu osobistego, esej, felieton, pamflet i satyra - bez mała wszystkie główne gatunki literackie są w Kanonie Literatury Podziemnej reprezentowane.`
Tomasz Burek
Wybitny krytyk literacki, członek polskiego PEN Clubu, laureat Nagrody Fundacji im. Kościelskich, współautor książki Literatura polska 1918-1975.

`Pomysł serii wydawniczej, zawierającej książki wydane w latach Polski Ludowej w obiegu pozacenzuralnym oceniam jako znakomity. Podziemny ruch wydawniczy był wielkim dziełem polskiej inteligencji: autorów, wydawców, redaktorów, drukarzy - i stanowi trwały wkład w polską kulturę. Nie tylko tamtych lat, ale także dzisiejszą - i zasługuje na trwałą pamięć. Tak pomyślana seria ma właśnie ją podtrzymać, a wiedzę o tym niezwykle ważnym dokonaniu rozpowszechnić.`
Michał Głowiński
Profesor Instytutu Badań Literackich PAN, teoretyk literatury, znawca najnowszych dziejów literatury polskiej, autor licznych prac poświęconych językowi w czasach PRL, szczególnie zjawisku nowomowy.
[edytuj opis]

Przewiń: [] []