1. Nieznana jest data i miejsce urodzenia Marka Edelmana, za potrzebą więc przyjęto, iż jest to 1 stycznia 1922 roku lub 1919 w Homlu (Białoruś), w rodzinie żydowskiej, która to w niedługim czasie przeprowadziła się do Warszawy. 2. Po II Wojnie Światowej Edelman podawał jako miejsce urodzenia Warszawę, aby uniknąć repatriacji do ZSRR. 3. Jego rodzice byli mocno zaangażowani politycznie:
- matka, Cecylia z domu Percowska działała w kobiecym odłamie Bundu - Judisze Arbeter Froj,
- ojciec, Natan Feliks (zmarły w ok. 1924 roku, związany był z eserami. 4. Jako dziecko Marek Edelman wstąpił do Socjalistiszer Kinder-Farband (SKIF) (Socjalistyczny Związek Dziecięcy), organizacji dziecięcej działającej przy Bundzie. 5. Po śmierci matki w 1934 sam zarabiał na swoje utrzymanie. Otoczony był też nieformalną opieką działaczek Bundu – Soni Nowogródzkiej, Estery Iwińskiej. 6. W czasie II wojny światowej członek Powszechnego Żydowskiego Związku Robotniczego (Bundu), w 1942 współzałożyciel Żydowskiej Organizacji Bojowej. Uczestnik powstania w getcie warszawskim, a po śmierci Mordechaja Anielewicza ostatni przywódca bojowników ŻOB podczas walk. Uczestnik powstania warszawskiego (jako członek ŻOB podporządkowanej Armii Ludowej na Starówce). Po wojnie nie wyjechał z Polski, od 1946 na stałe zamieszkał w Łodzi. 7. Działalność opozycyjną rozpoczął w połowie lat 70. W styczniu 1976 był jednym z sygnatariuszy Listu 101 przeciwko zmianom konstytucji, skierowanego do władz PRL. Działacz podziemnej Solidarności – członek Zarządu Ziemi Łódzkiej. W stanie wojennym internowany. W 1988 r. przewodniczył Komisji ds. Mniejszości Narodowych przy Komitecie Obywatelskim przy Lechu Wałęsie. Później działał w ROAD, Unii Demokratycznej, Unii Wolności (m.in. były członek Rady Politycznej), obecnie jest członkiem Partii Demokratycznej. 8. W 2006 r. sygnował list otwarty przeciw pomnikowi Romana Dmowskiego w Warszawie. 9. Był mężem Aliny Margolis. Ma syna Aleksandra (ur. 1951) i córkę Annę (ur. 1956).
Autor książek: Getto walczy. Udział Bundu w obronie getta warszawskiego (1945), książki naukowej z zakresu kardiologii Zawał serca: z doświadczeń Oddziału Intensywnej Terapii Szpitala im. Dr M. Pirogowa w Łodzi (Komitet Redakcyjny Posiedzeń Naukowych Oddziału Kardiologii i Reanimacji, Łódź 1975, wyd. II uzupełnione: 1979) oraz książki wspomnieniowej pt. I była miłość w getcie (Świat Książki 2009, ISBN 978-83-247-1416-2). Jego dzieje spisała Hanna Krall w wywiadzie-rzece pt. Zdążyć przed Panem Bogiem (wyd. I: Wydawnictwo Literackie 1977), powstały także jego biografie: Rudi Assuntino, Wlodek Goldkorn: Strażnik. Marek Edelman opowiada (Znak 1999, ISBN 83-7006-919-3; 2006, ISBN 83-240-0647-8); Witold Bereś, Krzysztof Burnetko, Marek Edelman. Życie. Po prostu (Świat Książki 2008, ISBN 978-83-247-0892-5), Paula Sawicka, Marek Edelman. I była miłość w getcie (Świat Książki 2009, ISBN 978-83-247-1416-2).
"Pozwalamy, by na ulicach naszych miast odbywały się parady nienawiści i nietolerancji. I to jest zły znak, bo demokracja nie polega na przyzwoleniu na zło, nawet najmniejsze, bo ono zawsze może nie wiadomo kiedy urosnąć."
Dodał: Zaaraza
Dodano: 19 IX 2012 (ponad 12 lat temu)