Maksym Gorki

Maksym Gorki (Максим Горький, ur. 28 marca 1868, zm. 14 czerwca 1936) – pisarz rosyjski, właściwie Aleksiej Maksimowicz Pieszkow (Алексей Максимович Пешков).

Wcześnie osierocony, wychowywany przez babkę. Autor wielu dramatów ("Na dnie"), powieści ("Matka") i opowiadań ("Foma Gordiejew"). Wybitna postać rosyjskiego modernizmu (tzw. srebrnego wieku).

Mimo przedrewolucyjnej przyjaźni z Leninem rewolucję październikową przyjął z niechęcią, publikował antybolszewickie felietony, próbował ratować aresztowanych pisarzy. W 1920 roku jego druga żona, Maria Fiodorowna Andrejewa, aktorka, została komisarzem politycznym do spraw teatru i ministrem sztuki. Skonfliktowany z władzami i chory na gruźlicę na polecenie Lenina wyjechał 6 października 1921 r. na leczenie za granicę. W latach 1921-1924 mieszkał na emigracji w Niemczech, w Berlinie, Bad Saarow i Heringsdorfie (gdzie leczył gruźlicę), później do 1927 we Włoszech (Sorrento).

Tymczasem władze uznały pisarstwo Gorkiego za wzorzec do naśladowania (realizm socjalistyczny) i skutecznie zabiegały o jego powrót i poparcie. Po powrocie mianowany przewodniczącym Związku Pisarzy ZSRR, brał udział w licznych przedsięwzięciach kulturalnych i propagandowych (m.in. redagował osławiony zbiór esejów o budowie Kanału Białomorsko-Bałtyckiego). Obsypany przywilejami, na jego cześć nazywano milionowe miasta (Niżny Nowogród), samoloty i fabryki. Jego autorytet pomógł Stalinowi budować na Zachodzie propagandowy obraz ZSRR. Umarł w tajemniczych okolicznościach, a o jego otrucie oskarżono licznych podsądnych w procesach politycznych lat 30. Według najbardziej prawdopodobnej wersji otruty został przez agentów NKWD działających z polecenia Stalina. Śmierć Gorkiego wiązana jest często z wstępem do czystek stalinowskich.

Twórczość:

Debiutował jako prozaik 1892. Rozgłos zyskał trzema tomami "Szkiców i opowiadań" (1898-1899), a także dramatami "Mieszczanie" 1901 i "Na dnie" 1902, ukazującymi sprzeciw przeciwko drobnomieszczaństwu.

Był jakoby zwiastunem rewolucji ludowej w "Pieśni o Sokole" 1895 i "Pieśni o Zwiastunie Burzy" 1901. Osądzał surowo burżuazję i inteligencję rosyjską z powodu jej konformizmu, np. w powieści "Foma Gordiejew" 1899, dramatach "Letnicy" i "Barbarzyńcy". Do najbardziej znanych jego powieści należy "Matka" 1906, poświęcona życiu robotników. Wydał też trylogię autobiograficzną "Dzieciństwo" 1912, "Wśród ludzi" 1914 i "Moje uniwersytety" 1922. Ukazała się także powieść o losach burżuazyjnej rodziny "Artamonow i synowie" 1925 i "Życie Klima Samgina" 1925-1936. W języku polskim ukazała się większość jego prac, w tym również "Pisma" (tom 1-16 1951-1957), artykuły i pamflety.
[edytuj opis]