Arystoteles

Filozof jeden z trzech – obok Sokratesa i Platona – najsławniejszych filozofów starożytnej Grecji. Nazywany też Stagirytą (od miejsca urodzenia) lub po prostu Filozofem (w tekstach średniowiecznych i nowożytnych).
Był twórcą odmiennego od platonizmu i równie spójnego systemu filozoficznego, który bardzo silnie wpłynął na filozofię i naukę europejską. Zapoczątkował nurt filozoficzny nazywany arystotelizmem, który miał wiele postaci w różnych epokach. Chrześcijańska odmiana arystotelizmu zwana tomizmem powstała w XIII wieku i jest do dziś uważana za oficjalną filozofię Kościoła katolickiego. Założyciel szkoły filozoficznej w ogrodach Lykeionu (od nazwy sąsiadującej z nimi świątyni Apollina Likejosa) – stąd wzięło się później słowo „liceum”.
Oprócz filozofii Arystoteles położył ogromne zasługi w rozwoju logiki i nauk przyrodniczych, szczególnie astronomii, fizyki i biologii. Zbyt rygorystyczna akceptacja tych teorii przez przedstawicieli filozofii scholastycznej stała się jedną z przyczyn opóźnienia rozwoju tych nauk w Europie. Choć ostatecznie wiele jego teorii naukowych okazało się błędnych, to znacząco przyczyniły się one do poszukiwania nowych hipotez.
Arystoteles urodził się w roku 384 p.n.e. w Stagirze, greckiej kolonii leżącej na Półwyspie Chalcydyckim. Stagira została założona przez osadników z Andros i Chalkis, mówiących różnymi dialektami jońskimi. Na początku IV wieku miasto i okolice zamieszkiwała jeszcze w zwartych skupiskach ludność przedgrecka, głównie tracka. W historiografii podejmowano próby wykazania, że Arystoteles pochodził ze zhellenizowanej rodziny niegreckiej. Tłumaczyłoby to pewne cechy jego charakteru oraz niektóre poglądy i decyzje polityczne. Tezy tej nie udało się udowodnić w sposób przekonujący. Sam Arystoteles posługiwał się wariantem dialektu jońskiego języka greckiego.
Faestis, matka Arystotelesa, pochodziła z Chalkis. Stagiryta schronił się u rodziny matki pod koniec życia, gdy uciekł do Chaliks przed wrogami. Ojciec Arystotelesa, lekarz Nikomach, nosił przydomek Asklepiad. Nie jest jasne, czy było to określenie rodu, z którego się wywodził, czy też nazwa organizacji lekarzy, do której być może należał. Ród Asklepiadów wymieniany został w pochodzących z Mesenii źródłach, spisanych w VIII i VII wieku. Nikomach pracował jako nadwornym lekarz macedońskiego króla Amyntasa II. Arystoteles spędził zapewne kilka lat swojego dzieciństwa w stolicy Macedonii Pelli. Galen twierdził, że w rodzinach Asklepiadów szkolono synów w przeprowadzaniu sekcji zwłok oraz operacji chirurgicznych. Zainteresowanie naukami przyrodniczymi, przede wszystkim biologią, Arystoteles wyniósł prawdopodobnie z domu rodzinnego.
Rodzice osierocili Arystotelesa, gdy był jeszcze chłopcem. Dokładne daty ich śmierci nie są znane. Opiekę nad przyszłym filozofem przejął krewny, Proksenos z Atarneus w Azji Mniejszej. Z nową rodziną Stagiryta związany był emocjonalnie do końca życia. Po śmierci Proksenosa, Arystoteles adoptował syna swojego dawnego opiekuna, Nikanora. Dziękował także rodzinie Proksenosa w testamencie.
W wieku 17 lat Arystoteles został wysłany do Aten, aby odebrać wykształcenie w Akademii Platońskiej. W Akademii Arystoteles spędził w sumie 20 lat, w czasie których najpierw był studentem, potem asystentem Platona i w końcu samodzielnym wykładowcą. Po śmierci Platona (348/7 r. p.n.e.) był naturalnym pretendentem do objęcia scholarchatu Akademii – jednak inni członkowie Akademii zdecydowali się wybrać Speuzypa, siostrzeńca Platona, ze względu na dużą rozbieżność wypracowanego przez Arystotelesa systemu filozoficznego z systemem Platona.
Arystoteles, razem z drugim studentem Akademii Ksenokratesem, opuścili Akademię i udali się do kolonii Assos w Troadzie w rodzinnej Azji Mniejszej. Razem z nim, oraz z dwoma miejscowymi akademikami, Erastosem i Koriskosem, doradcami władcy kolonii Hermiasa, założył swoją szkołę filozoficzną. Także ów władca stał się słuchaczem szkoły i przyjacielem Arystotelesa. Dał mu za żonę swoją przybraną córkę Pytias. Innym słuchaczem w Assos był Teofrast z Eresos - najwybitniejszy uczeń Stagiryty. Filozof spędził w tym mieście trzy lata, napisał prawdopodobnie dialog O filozofii, składający się z trzech ksiąg, w którym poddał krytyce naukę Platona o ideach. W 345/4 r. p.n.e. przeprawił się do Mitylene, głównego miasta wyspy Lesbos. Przebywał tam do czasu, kiedy w 342/3 r. p.n.e. Filip II Macedoński powierzył mu wychowanie swego syna, późniejszego twórcy imperium macedońskiego Aleksandra III Macedońskiego. Pełnił tę funkcję przez niespełna trzy lata. W tym czasie Persowie podstępnie pojmali Hermiasa, sprzymierzeńca Filipa przeciw nim, który mimo tortur pozostając wierny Filipowi poniósł śmierć na krzyżu. Arystoteles napisał hymn na cześć jego bohaterskiej śmierci. Po 340 p.n.e. Arystoteles przebywał razem z Teofrastem głównie w swym rodzinnym mieście Atarneus po czym, po trzynastu latach nieobecności, wrócił do Aten.
W Atenach założył własną, konkurencyjną do Akademii szkołę filozoficzną zwaną Liceum (gr. Λύκειον Lykeion, łac. Lyceum),która była wspierana przez Aleksandra Macedońskiego i wkrótce przyćmiła Akademię. Uczniowie tej szkoły byli pierwszymi arystotelikami. Nazywano ich też perypatetykami od greckiego słowa περιπατητικός (peripatetikós) oznaczającego przechadzanie się, jako, że w ten sposób prowadzone były w szkole dyskusje i nauczanie. Aleksander do końca życia regularnie wymieniał listy z Arystotelesem, a także przysyłał egzotyczne okazy fauny i flory z odległych krajów do dużego ogrodu szkoły. Liceum obejmowało bowiem duży ogród z przyległymi budynkami, gdzie mieściły się sale wykładowe, i bibliotekę. Stosunki z władcą macedońskim ostygły, kiedy, wbrew radom Arystotelesa, Aleksander Wielki zaczął traktować podbitych Persów na równi ze zwycięskimi Macedończykami, a zwłaszcza kiedy, za przykładem królów perskich zażądał dla siebie czci boskiej (proskynesis).
Po śmierci żony Pytias, z którą miał córkę, nazwaną po matce Pytias, Arystoteles związał się z Herpyllis, z którą miał syna Nikomachosa, nazwanego tak od imienia ojca Arystotelesa.
Po śmierci Aleksandra w Babilonie, po powstaniu anty-macedońskim (wojna lamijska 323-322 p.n.e.),i upadku pro-macedońskiego rządu w Atenach, Arystoteles musiał uciekać z miasta oskarżony o bezbożność. Pretekstem do oskarżenia był hymn, który ułożył na cześć śmierci Hermiasa. Przeniósł się wtedy do miasta Chalkis na wyspie Eubea, gdzie po niespełna roku zmarł. W Atenach pozostał Teofrast, który kierował szkołą Liceum przez następne 37 lat.
26 maja 2016, po ponad 25 latach badań, pomyślnie zakończono identyfikację grobu Arystotelesa, w jego rodzinnej Stagirze.
Pisma Arystotelesa, które przetrwały do naszych czasów nazywa się Corpus Aristotelicum. Dzieła jego i jego współpracowników z Lykeionu dzieliły się na dwie grupy. Pisma egzoteryczne przeznaczone były do szerokiego kręgu odbiorców. Do dnia dzisiejszego przetrwały jedynie w niewielkich fragmentach. Zachowane dzieła były pismami ezoterycznymi, przeznaczonymi dla wąskiego grona uczniów i współpracowników szkoły.
Pierwsze wydanie krytyczne pism Arystotelesa przygotowane zostało przez Augusta Immanuela Bekkera w latach 1831-1836. Wydanie Bekkera jest obecnie podstawą do specjalnego systemu cytowania dzieł Arystotelesa.
[edytuj opis]

Przewiń: [] []