Historia dwóch braci, potomków zubożałej rodziny ziemiańskiej. Starszy, przysłowiowy "mózg" i nadzieja całej rodziny, idzie do rosyjskiej szkoły, skutkiem czego po latach zostaje carskim prokuratorem. Młodszy zaś, uznawany przez rodzinę niemal za upośledzonego zostaje gospodarować na resztkach rodzi...

nowela Henryka Sienkiewicza z 1880 roku. Opowiada o życiu polskich dzieci w szkołach w zaborze pruskim. Została przetłumaczona na 12 języków. Historia małego Michasia, głównego bohatera noweli, opisywana jest przez pewnego nauczyciela z Poznania - pana Wawrzynkiewicza. Jest on prywatnym nauczyciele...