Rosja - swoisty mikroskosmos

Polska publicystyka dotycząca tematu Rosji, jej kultury, życia społecznego i politycznego ostatnimi czasy poszerzyła się o wiele różnorakich pozycji. Jedne lepsze, drugie gorsze, lecz wszystkie w mniejszym lub większym stopniu nacechowane subiektywizmem i utartymi stereotypami. Autorzy upierając się przy twierdzeniu, iż Rosji nie da się zrozumieć, nie podejmowali zbyt wielkiego wysiłku w tym kierunku. Wszelkie niepojęte kwestie pomijane były lekceważącym uznaniem za „dziwactwo” charakterystyczne dla rosyjskości. Pojawiła się jednak pozycja, która zaprzeczyła wszelkim dotychczasowym „torom” badania Rosji.

„Rosyjskie myślenie polityczne za czasów prezydenta Putina” autorstwa Romana Bäckera to pozycja wartościowa, interesująca, a co najważniejsze, obiektywna. Autor powstrzymuje się od osobistych ocen na rzecz faktów, przykładów i dogłębnej analizy. Bäcker roztacza przed czytelnikiem panoramę myśli politycznej współczesnej Rosji i wpływu poszczególnych nurtów na społeczeństwo. Dużym plusem publikacji jest to, że autor nie stara się na siłę wpasować Rosji w ramy świata zachodniego – oddaje jej specyficzną charakterystykę i uwarunkowania kulturowe. Jak pisze, „Rosja staje się […] swoistym mikrokosmosem”, a każdy mikrokosmos rządzi się swoimi własnymi prawami, które trzeba poznać i zrozumieć zanim zacznie się szczegółowo je analizować.

Poszczególne rozdziały to przybliżanie czytelnikowi charakterystyki poszczególnych myśli politycznych – komunizmu, faszyzmu, populizmu, nurtów liberalno-demokratycznych, przeciwników Putina, stosunku cerkwi do państwa oraz euroazjatyzmu. Wszystkie z nich stara się omawiać skrupulatnie i bez uprzedzeń, przytaczając ich postulaty, poglądy i czołowych przedstawicieli. Najwięcej uwagi poświęca jednak charakterystyce szerokiej gamy nacjonalizmów, które najwyraźniej uznaje za najciekawszą stronę areny politycznej. Często odwołuje się przy tym do społeczno-kulturowej strony poglądu, przywołując takie postaci jak Aleksander Sołżenicyn czy Jewgienij Troickij.

Na szczególną uwagę zasługuje moim zdaniem rozdział drugi pozycji – „Mgławicowy statokratyzm a obóz kremlowski”. Ten nie do końca zrozumiały dla wszystkich tytuł kryje za sobą dogłębną analizę współczesnych elit politycznych skupionych wokół byłego prezydenta – obecnie premiera Wladimira Putina. Dokonuje charakterystyki wystąpień, poglądów i założeń polityki Putina w czasie dwukrotnej kadencji, wskazując na ich dwoistość – mieszanie się ideologii z twierdzeniami ekonomicznymi i kierowaniem Rosji ku Europie. Zarazem zwraca uwagę, iż Rosja jest wielkim mocarstwem i jakakolwiek władza nie zrezygnuje z tych aspiracji.

Merytoryczne walory książki zakłóca jednak jedna zasadnicza wada niezależna od autora – błędy edytora. Wydanie pełne jest literówek i błędów w edycji tekstu. Powoduje to utrudnienie odbioru i zniecierpliwienie czytelnika. Tak dobra pozycja powinna być wydawana z większą uwagą i dbałością o szczegóły.

„Rosyjskie myślenie polityczne za czasów prezydenta Putina” jest pozycją godną polecenia. Autor, jak sam przyznaje we wstępie, musiał dokonać selekcji i odrzucić niektóre nurty, jednak te które zostały opisane są opracowane naprawdę bardzo dobrze. Książka Bäckera wyróżnia się na polskim rynku swoją jakością i każdy, kto interesuje się Rosją i jej myślą polityczną powinien po nią sięgnąć.